· نتیجه‌گیری
سرمایه اجتماعی و اشکال گوناگون آن، در دو دهه اخیر به عنوان یکی از کانونی‌ترین مفاهیم در علوم اجتماعی ظهور و بروز یافته است. فرض بنیادین که پشت سرمایه گذاری در روابط اجتماعی وجود دارد، نسبتاً ساده و روشن است؛ یعنی سرمایه گذاری در روابط اجتماعی با سودهای مورد انتظار. افراد برای تولید سود در تعاملات و شبکه‌های اجتماعی شرکت می‌کنند و منابع موجود در شبکه‌های مشارکت، افزایش سود می‌شود.
همچنین بدون سرمایه اجتماعی، استفاده از دیگر سرمایه‌ها به طور بهینه انجام نخواهد شد.در جامعه‌ای که فاقد سرمایه اجتماعی کافی می‌باشد، سایر سرمایه‌ها ابتر می‌مانند و تلف می‌شوند. در واقع سرمایه اجتماعی را می‌توان حاصل روابط مبتنی بر اعتماد در جامعه دانست و آن به مجموعه منابعی که در ذات روابط اجتماعی بوجود می‌آیند و زندگی اجتماعی را دلنشین‌تر و مطلوبتر می‌سازد، اطلاق کرد. از طرفی پرداختن به مسایل نظری و اجرایی "سرمایه اجتماعی" و نیز تبیین الزامات نهفته در آن برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، جالب و اساسی است. سرمایه اجتماعی در حقیقت تمام الزاماتی را که برای توسعه و به ویژه توسعه شتابان جامعه ضرورت دارند، در خود جای می‌دهد. به طوری که به کارگیری درست سرمایه اجتماعی در فرآیند توسعه، باعث رونق کشور در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود.
از تفاوت های عمده سرمایه اجتماعی با دیگر سرمایه ها، نظیر سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی این است که سرمایه اجتماعی مالکیت فردی ندارد و محصول زندگی جمعی و متعلق به اعضای ان جامعه است که در صورت مصرف، نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه ممکن است افزایش یابد. مثلاً هر چه شخص خود را در اشتراکات گروه بیشتر سهیم ببیند، احساس اشتراک شخص افزایش می‌یابد. این (سرمایه اجتماعی) فقط در درون گروه یا انجمن یا شبکه اجتماعی تولید می‌شود.
در هر جامعه‌ای که افراد آن جامعه به اشکال مختلف عضوی از گروه یا انجمن یا صنفی هستند، دارای اعتماد به نفس بیشتر نسبت به جامعه می‌شوند و درصد اعتماد و مسئولیت شان نسبت به گروه و حتی بیرون گروه بسیار بیشتر می‌شود. کنترل اجتماعی آسان‌تر، حمایت خانوادگی و خویشی، برقراری شبکه‌های فراخانوادگی (مثل صندوق‌های قرض‌الحسنه) و ایجاد فرهنگ مدنی قوی از فواید و نتایج مثبت سرمایه اجتماعی در جامعه است.
البته سرمایه اجتماعی در جوامع کهن با سابقه تمدنی ، فراوان یافت می شود. این جوامع در طی سالیان متمادی با کسب تجربه اجتماعی و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر در ابعاد مختلف (سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ) جایگاه ویژه ای کسب کردند که روابط بین شهروندان را تسهیل کرده است. وجود سرمایه اجتماعی در این جوامع سبب شده است تا دیگر کشورها از طریق مطالعه و تحقیق در این جوامع ، درصدد کسب تجربه و بکارگیری آن در جوامع خود برآیند.
ایران نیز از قبیل چنین جوامعی است که در آن ، سرمایه اجتماعی فراوانی وجود دارد. مردم به یکدیگر اعتماد دارند، احساس تعلق و ترحم می‌کنند، در مراسم ها انسجام دارند، مشارکت مدنی خوبی صورت می‌گیرد، از تمامیت ارضی دفاع می‌کنند. مهم آنست که همه این اشکال سرمایه اجتماعی باید تقویت و حفظ شود.
یکی از نمونه‌های سرمایه اجتماعی در ایران همکار و همیاری مردم در مراسم ازدواج ، عزاداری و مناسبت های اجتماعی دیگر است که به همدیگر یاری می رسانند و این یاریگری ، نشان از اعتماد مردم به همدیگر است که در ازدواج ها با کمک کردن در تهیه جهیزیه و اعطای پول به صورت قرض الحسنه ، خانواده ها را در این امر مهم کمک کار می شوند. در برخی مناطق ایران دیده شده است در هنگام فوت یکی از اهالی ، همسایگان ، مبالغی تهیه و در برگزاری مراسم ختم مشارکت می کنند که این یاریگری ها از سرمایه ارزشمند اجتماعی در کشور است و باید تقویت شود.
همکاری و همدلی مردم ایران در زمان هشت سال دفاع مقدس ، مشارکت مردم در بازسازی مناطق جنگ زده ، حضور گسترده در انتخابات ، همین طور کمک رسانی به مردم مناطق زلزله زده ، مشارکت در جشن نیکوکاری ، خیرین مدرسه ساز و.... نشان از وجود سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی در این سرزمین کهن است و جامعه ایران را به یک جامعه مشارکتی تبدیل کرده است و این موارد باید به همدلی بلندمدت تبدیل شود و به زمان خاص محدود نباشد.
تاکید می شود اعتماد اجتماعی سنگ بنای رابطه سالم در جامعه است و افزایش اعتماد متقابل می‌تواند به نحو قابل توجهی کارایی یک نظام را بالا ببرد و اگر از حد فردی به سطح اجتماعی انتقال یابد، به عنوان یک سرمایه با ارزش تلقی می‌شود.
در جهان ، سرمایه اجتماعی در شکل مدنی آن و در قالب تشکل‌های غیردولتی، انجمن‌ها و گروهها به ویژه در گروههای کوچک غنای بیشتری دارد و افراد در این گروهها ، رابطه عمودی (رییس و مرئوسی) ندارند بلکه رابطه افقی است ، خود را هم سطح یکدیگر می‌دانند که در چنین شرایطی امکان نوآوری وجود دارد.
این سرمایه موجب پایین آمدن سطح هزینه‌های تعاملات اجتماعی و اقتصادی و اقدامات مختلف می‌گردد. زیرا وقتی اعتماد متقابل در جامعه و مناسبات از دست برود، هر فعال اقتصادی مجبور می‌شود در معاملات با دیگران انواع تضمین‌ها را بگیرد یا بدهد که انجام همه این مسائل هزینه دارد و هزینه‌اش هم در نهایت به کل جامعه تحمیل می‌شود.
در پایان یادآوری می‌شود که وظیفه برنامه ریزان اجتماعی است که سرمایه اجتماعی ایجاد ، حفظ و تقویت کنند که برای بقای جامعه ضروری است.
(( قابل توجه ... در صورت استفاده از مطالب ، ذکر منبع ضروری است.))
· منابع و ماخذ
1- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا،(1383)، توسعه روستایی باتاکید برجامعه روستایی ایران، تهران، نشر نی
2- پاتنام، روبرت (1379)، دموکراسی و سنتهای مدنی، ترجمعه محمدتقی دلفروز، تهران، انتشارات روزنامه سلام
3- بی نام، سرمایه اجتماعی، روزنامه همشهری، شمارة2931 ، چهارشنبه9/27 /1381
4- خواجه پور خوئی، بیژن، سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل بهره‌وری اقتصادی، سمینار سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی ایرانی، تهران،10/23 /1381
5- فرهادی، مرتضی، (1373)، فرهنگ یاریگری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
6- فوکویاما، فرانسیس،(1379) ، پایان نظم، ترجمه غلامعباس توسلی، تهران، شابک
7- کلمن، جیمز،(1377)، بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر نی
9- محسنی تبریزی، علیرضا،(1369)، بررسی زمینه‌های مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، تهران
9- CORNELA BUTLER FLORA, "BUILDING SOCIAL CAPITAL" ,NORTHCENTRAL, REGIONAL CENTER FOR RURAL DEVELOPMENT, IOWA STATEUNIVERSITY. eflora iastate, edu,1999 - www.ncrcrd.iastat.edu.
10 - FRANCIS FUKUYAMA, "SOCIAL CAPITAL AND CLCIL SOCITY"
GENERATION REFORM, 1999.P5 -/CONFERAVCE ON SECOND external Pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm/www.imf.org
11- FRANCIS FUKUYAMA,"ECONOMIC GLOBALIZATION AND CULTURE", THE MERRILL LYNCH FORUM, 1997 - woml/forum/global.htm./www.ml.com
- 12- KRISHNA AND ELIZABETH SHRADER ANIRUDH, SOCIAL CAPITAL
SESSMENT TOOL ON SOCIAL CAPITAL AND POUERTY - REDUCTION THE, WORLDBANK, WASHINGTON D.C JUNE P22 - 24, 1999.
- 13- THE SOCIAL CAPITAL COMMUNITY BENCHMARK SURVEY
community survey/ undex.html/NATIONAL RESULTS 2001. - www.CFSV.org
- 14- THE WORLDBANK GROUP, SOCIAL CAPITAL FOR DEVELOPMENT,
Poverty/Scapital/whatsc.htm/WHATIS SOCIAL, CAPITAL? - www.worldbank.org
مطالب قبلی
سرمایه اجتماعی (4)
سرمایه اجتماعی (3)
سرمایه اجتماعی (2)
سرمایه اجتماعی (1)
