9 - توانمندسازی و توسعه منطقه‌ای
تقسیم یک کشور به مناطق مختلف به منظور برنامه‌ریزی با انگیزه مدنظر قرارداد .تفاوتهای منطقه‌ای برای توسعه صورت می‌گیرد. این تفاوت ممکن است در منابع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و طبیعی و دیگر ابعاد باشد. از آنجا که توسعه پایدار انسان محور است، در توسعه منطقه‌ای با توجه به نوع استعداد آن منطقه اتفاق نخواهد افتاد. روشن شد که مردم در توسعه پایدار نقش اساسی دارند اما همین مردم، از توانمندیهایی برخوردارند ضمن اینکه سطوح توانایی‌های آن متفاوت است به همین علت برای اجرای طرح توسعه‌ای در یک منطقه، باید مردم آن منطقه آماده مشارکت شوند وقابلیت مشارکت را پیدا کنند.
همچنین طرحهای توسعه‌ای بسته به ماهیت طرح‌ها، به تخصص خاصی احتیاج دارد . برای اجرای موفقیت‌آمیز آن در یک منطقه باید مردم آن، آموزش داده شوند. بنابراین ماهیت هر طرح اجرایی، الگوی توانمندسازی ویژه‌ای را برای مردم ضروری می‌کند و برنامه‌ریزی خاص را می‌طلبد که تمرکززدایی و مشارکت دادن یکی از برنامه‌های توسعه‌ای است که برای رونق و پیشرفت یک منطقه در جهت توسعه پایدار طرح‌ریزی می‌شود. لذا توانمندسازی برای توسعه یک منطقه ضروری و تمرکززدایی یک وجه آن است.
«تمرکززدایی عبارت از انتقال یا واگذاری قدرت و اختیارات برنامه ریزی، تصمیم‌گیری مدیریت از دولت مرکزی یا کارگزاران وابسته به آن، به سازمانهای میدانی، واحدهای تابعه دولت، شرکتهای عمومی نیمه مستقل، مقامات محلی، مقامات اجرایی یا سازمانهای غیردولتی است»(کلانتری،34 :1380) .
بنابراین، توسعه منطقه‌ای فرایندی است که توانمندسازی و واگذاری امور به مردم یکی اجزای آن می‌باشد؛ زیرا «اجرای برنامه در مناطق مختلف با عدم تعادل بین مناطق روبرو می‌شویم که برای ایجاد تعادل، اجرای طرح توانمندسازی ضروری است. بنابراین عدم تعادل میان مناطق مختلف لزوم مشارکت افراد محلی در توسعه منطقه‌ای و هماهنگی میان سیاست ملی و محلی را ضروری می‌نماید به ویژه زمانی که در اجرای طرحی که به تخصص و آگاهی نیاز باشد در غالب طرحهای توسعه‌ای، توانمندسازی جوامع محلی از طریق آموزش و تمرین آنان در مشارکت، ضروری است» (حسین زاده دلیر،.22 :1383 ) لذا در سطح منطقه‌ای ایجاد تعادل منطقه‌ای بین مردم، اشتغال و محیط زیست یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی است و منظور از توسعه منطقه‌ای این است که مناطق فقیرتر، سریعتر از مناطق توسعه یافته رشد کند تا سطوح درآمد متعادل شود.
برنامه‌ریزی مرکز محور و اجرای طرحهای توسعه‌ای بدون توجه به توانایی‌های نیروی انسانی در مناطق، در سالیان گذشته با شکست مواجه شده و یا ناکارآمد بوده است به طوری که دست اندرکاران توسعه به این مهم پی برده‌اند که جوامع محلی در سامان دادن امور خود و استفاده از منابعی که در اختیارشان است. ظرفیت بالایی دارند و استفاده از این سرمایه با ارزش اجتماعی برای پیشرفت و شکوفایی جوامع محلی و کشور بسیار مفید و مؤ‌ثر است.
دولت‌ها نیز برای اینکه بتوانند از فرصت‌ها و امکانات، بهینه استفاده کنند، سیاست تمرکززدایی را در پیش گرفته و امروزه در برنامه‌ریزی توسعه‌ای، به دوری گزیدن از نقش قالب و بسترسازی برای بخش خصوصی و نیروهای محلی ترغیب شده‌اند. زیرا نظام برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مرکز محور نمی‌تواند از دانش و تجربه بدست آمده مقامات محلی که به واسطه حضورشان در محل، فرصت ارتباط بیشتر را با جامعه و مشکلات دارند، بهره‌مند گردد. همچنین رهیافت مدیریتی از بالا به پایین چون از دل جامعه نجوشیده، تاکنون نتوانسته است اختیار تصمیم‌گیری در برنامه‌ریزی، تخصیص منابع، مدیریت برنامه و نظارت را به نیروهای محلی واگذار کند و به همین علت، توانمندسازی جوامع محلی، محور اصلی برنامه‌های دولت قرار گرفته است.
بنابراین، اجرای یک طرح توسعه‌ای بر مبنای استعداد ویژه یک منطقه، نخستین چیزی ضروری می‌نماید، تامین نیروهای متخصص و کارآمد و همچنین تواناسازی مردم آن منطقه برای مشارکت فعالاننه در اجرای طرح است که لازم و ملزوم بودن توسعه منطقه‌ای و توانمندسازی را نشان می‌دهد و دولت‌ها نیز در رویکرد جدید (مشارکتی) تلاش می‌کنند تا مشارکت جوامع محلی را در سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرای طرحهای خود (دولتی)، به ویژه فقرزدایی، جلب کنند. برای این که، اجرای برنامه‌های منطقه‌ای و توسعه روستایی در صورتی موفق خواهد بود که برپایه دانش و تجربه‌های محلی، ملی و بین المللی طرح‌ریزی شود.
بنابراین ، توانمندسازی، کانون و مرکز ثقل توسعه مشارکتی در عصر مدرن تلقی می‌شود. کشورها بدون توجه کافی به این مقوله، نمی‌توانند به شاخص‌های رشد و توسعه از طریق توان افزایی جوامع محلی در زمینه‌های فنی و صنعتی که به بهره‌وری در عرصه اقتصاد حاصل می‌شود، دست یابند. لذا برای توسعه و پیشرفت مناطق محلی باید به توانمندیها، استعدادها و قابلیت‌های این جوامع، در بهره‌گیری از منابع طبیعی ، اجتماعی و تکنولوژی پیشرفته ، اهتمام ویژه‌ای شود تا در جهت رشد و پرورش خودباوری ، اعتماد به نفس و شکوفایی جامعه گام برداریم که در این راستا ، توانمندسازی جوامع محلی ، اصلی اساسی و از پیش شرط های توسعه پایدار است.
ادامه دارد
